Σᾶς κα­λω­σο­ρί­ζο­με ἰ­δι­αί­τε­ρα στίς ἅ­γι­ες αὐ­λές δύ­ο Ἱ­ε­ρῶν Σε­βα­σμά­των τῆς Το­πι­κῆς μας Ἐκ­κλη­σί­ας, στήν Ἱ­ε­ρά Μο­νή Ἀρ­σα­νί­ου καί στήν Ἱ­ε­ρά Μο­νή Ἀρ­κα­δί­ου. Ἡ πρώ­τη, πού μᾶς φι­λο­ξε­νεῖ σή­με­ρα, ἀ­πο­τε­λεῖ με­τε­ρί­ζι τῆς Πί­στε­ως ἐ­δῶ καί πολ­λούς αἰ­ῶ­νες. Ἀ­πό τόν 16ο αἰ­ῶ­να, πού ἀ­νά­γε­ται ἡ ἵ­δρυ­σή της, ἕ­ως σή­με­ρα δί­δει τήν μαρ­τυ­ρί­α της ἔ­στω καί μέ ὀ­λι­γά­ριθ­μες ἀ­δελ­φό­τη­τες. Ἡ Ἱ­στο­ρί­α της βέ­βαι­α, ὅ­πως ἔ­χει γρα­φεῖ χα­ρα­κτη­ρι­στι­κά, «δεν δι­εκ­δι­κεί την πα­σί­γνω­στη ι­στο­ρί­α και δό­ξα του Aρ­κα­δι­κού με­γα­λεί­ου, έ­χει ό­μως κι ε­κεί­νη τη δι­κή της ξε­χω­ρι­στή πο­ρεί­α και το δι­κό της τα­πει­νό με­γα­λεί­ο». Ὅ­λες οἱ ἱ­στο­ρι­κές μαρ­τυ­ρί­ες συγ­κλί­νουν στήν ἄ­πο­ψη ὅ­τι ἱ­δρύ­θη­κε τό δεύ­τε­ρο μι­σό τοῦ 16ου αἰ­ῶ­να. Οἱ πρῶ­τες μά­λι­στα γνω­στές γρα­πτές μαρ­τυ­ρί­ες, νο­τα­ρι­α­κές πη­γές, γι­ά τήν ἱ­στο­ρί­α τῆς Μο­νῆς ἀρ­χί­ζουν τό ἔ­τος 1600. T­ό­τε ἔ­γι­ναν καί τά Ἐγ­καί­νι­α τοῦ πρώ­του Κα­θο­λι­κοῦ της, πού τι­μᾶ­ται στή μνή­μη τοῦ Ἁ­γί­ου Γε­ωρ­γί­ου. Ἡ πι­ό πα­λαι­ά κτη­το­ρι­κή χρο­νο­λο­γί­α, 1645, ὅ­πως μπο­ρεῖ­τε νά δεῖ­τε ὅ­λοι, δι­α­σώ­ζε­ται στό ὑ­πέρ­θυ­ρο τῆς εἰ­σό­δου τῆς τρά­πε­ζας τῆς Μο­νῆς, ἀ­κρι­βῶς ἐ­πά­νω ἀ­πό τόν χῶ­ρο πού βρι­σκό­μα­στε τώ­ρα.

   Σχε­δόν ἀ­μέ­σως με­τά τήν πτώ­ση τοῦ P­ε­θύ­μνου στούς Τούρ­κους, τό ἔ­τος 1646, μί­α ἐ­πι­δρο­μή τους, ὅ­πως ἦ­ταν φυ­σι­κό ἄλ­λω­στε, δι­ε­τά­ρα­ξε τήν εἰ­ρη­νι­κή ζω­ή καί ἀ­νέ­κο­ψε τήν ἀ­νά­πτυ­ξή της. Ὁ ποι­η­τής τοῦ K­ρη­τι­κοῦ Πο­λέ­μου, M­α­ρί­νος T­ζά­νες M­που­νι­α­λῆς, πε­ρι­γρά­φον­τας τήν τα­χύ­τα­τη προ­έ­λα­ση τῶν T­ούρ­κων, ἀ­να­φέ­ρει τή Μο­νή με­τα­ξύ τῶν χω­ρι­ῶν τῆς εὐ­ρύ­τε­ρης πε­ρι­ο­χῆς πού κυ­ρί­ευ­σαν καί κα­τέ­στρε­ψαν στό πέ­ρα­σμά τους. Ἡ πε­ρι­ου­σί­α τῆς Μο­νῆς κα­τα­στρά­φη­κε τό­τε σέ ὅ­λη σχε­δόν τήν ἔ­κτα­σή της καί τά κτή­ρι­ά της ἔ­πα­θαν πολ­λές ζη­μι­ές. Φαί­νε­ται πάν­τως πώς ὅ­λες οἱ φθο­ρές ἀ­πο­κα­τα­στά­θη­καν σύν­το­μα. T­ό ἔ­τος 1654 ἡ Μο­νή Ἀρ­σα­νί­ου μέ Πα­τρι­αρ­χι­κό Σι­γίλ­λι­ο ἔ­γι­νε Πα­τρι­αρ­χι­κή καί Σταυ­ρο­πη­γι­α­κή, κα­τά πα­ρα­χώ­ρη­ση τοῦ πρώ­του με­τά τήν ἅ­λω­ση τοῦ νη­σι­οῦ Μη­τρο­πο­λί­τη Κρή­της Νε­ο­φύ­του Πα­τε­λά­ρου. Ἡ Μο­νή στό πέ­ρα­σμα τῶν χρό­νων πέ­ρα­σε πολ­λές δυ­σκο­λί­ες, κυ­ρί­ως ἐ­ξαι­τί­ας τῶν αὐ­θαι­ρε­σι­ῶν τῶν κρα­τούν­των, ό­μως δέν στα­μά­τη­σε πο­τέ νά ἀν­τα­πο­κρί­νε­ται στίς πολ­λα­πλές ἀ­παι­τή­σεις τῆς ἀ­πο­στο­λῆς της καί κυ­ρί­ως στό νά συν­δρά­μει τήν ἐκ­παί­δευ­ση στόν νο­μό καί νά ἀ­σκεῖ μέ συ­νέ­πει­α τήν κοι­νω­φε­λῆ προ­σφο­ρά της. Δεῖγ­μα τῆς ὁ­ποί­ας εἶ­ναι ὅ­τι πρό­σφε­ρε, σχε­δόν ἐ­ξο­λο­κλή­ρου, τή δα­πά­νη γι­ά τήν ἀ­νέ­γερ­ση τοῦ Γυ­μνα­σί­ου Θη­λέ­ων P­ε­θύ­μνου καί πε­ρί­που τή μι­σή δα­πά­νη γι­ά τήν ἀ­νέ­γερ­ση τοῦ Γυ­μνα­σί­ου Ἀρ­ρέ­νων P­ε­θύ­μνου. Συ­νε­χί­ζον­τας αὐ­τήν τήν πα­ρά­δο­ση, πρό­σφε­ρε στίς ἡ­μέ­ρες μας οἰ­κό­πε­δο, στό ὁ­ποῖ­ο οἰ­κο­δο­μή­θη­κε ἤ­δη τό νέ­ο Γυ­μνά­σι­ο καί Λύ­κει­ο, ἕ­να κό­σμη­μα πού ἴ­σως εἴ­δα­τε ἐρ­χό­με­νοι ἐ­δῶ, στήν εἴ­σο­δο τοῦ Σταυ­ρω­μέ­νου ἀ­πό τήν ἐ­θνι­κή ὁ­δό. Αὐ­τό θά φέ­ρει καί τό ὄ­νο­μά της.

   Ἀλ­λά καί στούς ἀ­γῶ­νες τοῦ Ἔ­θνους ἡ Ἱ­ε­ρά Μο­νή Ἀρ­σα­νί­ου δέν ὑ­στέ­ρη­σε, ἀ­κό­μη καί σέ προ­σφο­ρά αἵ­μα­τος.  «K­α­τά την τε­λευ­ταί­α K­ρη­τι­κή ε­πα­νά­στα­ση (1897-1898) το Aρ­σά­νι έ­ζη­σε το δι­κό του ο­λο­καύ­τω­μα. O η­γού­με­νος της M­ο­νής Γα­βρι­ήλ K­λά­δος, σε συμ­πλο­κή με τους T­ούρ­κους, βρή­κε η­ρω­ι­κό θά­να­το κον­τά στο Ά­δε­λε. Ή­ταν η τε­λευ­ταί­α προ­σφο­ρά της λί­γο πριν α­πό την α­πε­λευ­θέ­ρω­ση της K­ρή­της. A­νά­λο­γη ή­ταν η προ­σφο­ρά της και κα­τά τη M­ά­χη της K­ρή­της και την πε­ρί­ο­δο της E­θνι­κής Aν­τί­στα­σης. Προ­σέ­φε­ρε μά­λι­στα και στα P­ε­θυ­μνι­ώ­τι­κα O­λο­καυ­τώ­μα­τα (1941-1944) τον μο­να­χό της Δα­μι­α­νό K­αλ­λέρ­γη, τον ο­ποί­ο ε­κτέ­λε­σαν οι Γερ­μα­νοί στις 3.6.1941 στο Παγ­κα­λο­χώ­ρι».

   Πα­ρα­κα­λῶ πο­λύ νά εὔ­χε­σθε νά μπο­ρέ­σο­με στό μέλ­λον νά τήν ἀ­να­δεί­ξο­με ὅ­πως ἀ­ξί­ζει στήν Ἱ­στο­ρί­α της. Δέν ἤλ­θα­τε λοι­πόν σέ ἕ­να τό­πο ἄ­σχε­το μέ τό γε­νι­κό θέ­μα τοῦ Συ­νε­δρί­ου σας, γι­ά τό ὁ­ποῖ­ο χαι­ρό­μα­στε πο­λύ καί εὐ­χα­ρι­στοῦ­με ἀ­πό καρ­δι­ᾶς τόν κ. Ἐμ­μα­νου­ήλ Βε­λη­βα­σά­κη, Πρό­ε­δρο, καί τά μέ­λη τοῦ Δι­οι­κη­τι­κοῦ Συμ­βου­λί­ου τοῦ Παγ­κο­σμί­ου Συμ­βου­λί­ου Κρη­τῶν γι­ά τήν ὁ­λό­θυ­μη καί εὐ­γε­νι­κή ἀ­πο­δο­χή τῆς πε­ρυ­σι­νῆς προ­τά­σε­ώς μας στό Ἀρ­κά­δι, προ­κει­μέ­νου νά ἀ­φι­ε­ρω­θεῖ τό 8ο αὐ­τό Συ­νέ­δρι­ο, μέ ἀ­φορ­μή τήν Ἐ­πέ­τει­ο τῶν ἑ­κα­τόν πε­νήν­τα ἐ­τῶν ἀ­πό τό Ἀρ­κα­δι­κό Ὁ­λο­καύ­τω­μα τοῦ ἔ­τους 1866, στούς δι­α­χρο­νι­κούς ἀ­γῶ­νες τῶν Κρη­τῶν γι­ά τήν πνευ­μα­τι­κή τους ἐ­λευ­θε­ρί­α, τήν αὐ­το­δι­ά­θε­ση καί τήν ἀ­ξι­ο­πρέ­πει­ά τους. Θε­ω­ροῦ­με ὅ­τι ἀ­πο­τε­λεῖ αὐ­τή ἡ εὐ­λο­γη­μέ­νη συ­νάν­τη­ση τῶν ὅ­που γῆς Ἀ­πο­δή­μων Κρη­τῶν μι­ά ὑ­πέ­ρο­χη συ­νει­σφο­ρά στόν ἑ­ορ­τα­σμό τῆς ἱ­στο­ρι­κῆς αὐ­τῆς Ἐ­πε­τεί­ου, ἡ ὁ­ποί­α θά κο­ρυ­φω­θεῖ τήν 8η Νο­εμ­βρί­ου 2016 μέ τήν πα­ρου­σί­α τοῦ Ἐ­ξο­χω­τά­του Προ­έ­δρου τῆς Ἑλ­λη­νι­κῆς Δη­μο­κρα­τί­ας.

   Μνη­μό­συ­νο Ἱ­ε­ρό σέ ἐ­κεί­νους, ἀλ­λά καί παι­δα­γω­γί­α δι­κή μας, ὅ­σα θά λά­βουν χώ­ρα στίς Ἐκ­δη­λώ­σεις πού προ­γραμ­μα­τί­ζον­ται στήν ἐ­πέ­τει­ο αὐ­τή, ἡ ὁ­ποί­α ἔρ­χε­ται νά μᾶς ὑ­πεν­θυ­μί­σει τήν εὐ­θύ­νη μας γι’ αὐ­τήν τή Μο­νή καί τό μή­νυ­μα πού πάν­τα ἐ­ξα­κτι­νώ­νει. Πώς ἡ Ἱ­ε­ρά Μο­νή Ἀρ­κα­δί­ου ἔ­γι­νε παγ­κό­σμι­ο σύμ­βο­λο ἐ­λευ­θε­ρί­ας μέ τήν ἐ­θε­λο­θυ­σί­α ἀν­θρώ­πων πού κέρ­δι­σαν τήν αἰ­ω­νι­ό­τη­τα μέ ἕ­να ὑ­πέ­ρο­χο καί μο­να­δι­κό τρό­πο, πού κα­τα­γρά­φη­κε μέ χρυ­σά γράμ­μα­τα στήν Ἱ­στο­ρί­α, συγ­κλό­νι­σε τόν κό­σμο καί συγ­κί­νη­σε τούς Πα­νέλ­λη­νες καί τούς Φι­λέλ­λη­νες. Πώς τό Ὁ­λο­καύ­τω­μά της ἀ­πο­τε­λεῖ μι­ά δι­α­χρο­νι­κή βρον­τώ­δη κραυ­γή ὑ­γι­οῦς φι­λο­πα­τρί­ας καί ἀ­νι­δι­ο­τε­λοῦς ἡ­ρω­ι­σμοῦ. Στούς δί­σε­κτους χρό­νους τῆς δου­λεί­ας τοῦ Γέ­νους μας ἄλ­λω­στε οἱ Ἱ­ε­ρές Μο­νές ἦ­ταν πάν­τα ἀ­πό τά βα­σι­κά στη­ρίγ­μα­τά του καί κλή­θη­καν, πολ­λές ἀ­πό αὐ­τές, ἀ­πό τήν Ἱ­στο­ρί­α νά γί­νουν «κά­στρα λευ­τε­ρι­ᾶς καί βω­μοί θυ­σί­ας». Αὐ­τό ἔ­γι­νε καί μέ τό Ἀρ­κά­δι μας, πού κη­ρύτ­τει δι­α­χρο­νι­κά πρός κά­θε τύ­ραν­νο πού ἀ­πει­λεῖ τήν ἐ­λευ­θε­ρί­α μέ βρον­τώ­δη φω­νή: «Ἀ­λί­μο­νό σας, τύ­ραν­νοι, ἄ­δι­κα τυ­ραν­νᾶ­σθε, ἡ λευ­τε­ρι­ά Θε­οῦ πνο­ή δέν πι­ά­νε­ται, πλα­νᾶ­σθε».

   Εἴ­χα­με γρά­ψει σέ κά­ποι­α ἄλ­λη πε­ρί­στα­ση πώς «ἐν­στερ­νι­ζό­μα­στε τήν με­γά­λη ἀ­λή­θει­α ὅ­τι ἡ ἱ­στο­ρι­κή μνή­μη ἀ­πο­τε­λεῖ θε­με­λι­ώ­δη προ­ϋ­πό­θε­ση γι­ά τή δι­α­τή­ρη­ση τῆς ἐ­θνι­κῆς μας αὐ­το­συ­νει­δη­σί­ας καί τοῦ ὀρ­θο­δό­ξου πο­λι­τι­σμοῦ μας. Δη­λα­δή τοῦ ἀ­λη­θι­νοῦ μας πλού­του, πού δέν τόν δα­νει­στή­κα­με καί δέν τόν ὀ­φεί­λο­με σέ κα­νέ­να, τοῦ πλού­του πού κα­νείς καί τί­πο­τα δέν μπο­ρεῖ νά μᾶς ἀ­φαι­ρέ­σει, ἐ­άν ἐ­μεῖς δέν τά ἀ­πεμ­πο­λή­σο­με οἰ­κει­ο­θε­λῶς». Καί χαι­ρό­μα­στε πού καί μέ τόν τρό­πο αὐ­τό συν­τε­λοῦ­με στήν Το­πι­κή μας Ἐκ­κλη­σί­α σέ αὐ­τήν τήν μνή­μη μέ τή δύ­να­μη πού μᾶς δί­δει ὁ Θε­ός.

   Εὐ­χό­μα­στε στούς Συ­νέ­δρους καί σέ ὅ­λους τούς Ἀ­πό­δη­μους Κρῆ­τες, πού λι­τα­νεύ­ουν τήν πρε­πι­ά καί τή λε­βεν­τι­ά τῆς με­γα­λο­νή­σου στά πέ­ρα­τα τῆς Οἰ­κου­μέ­νης, νά λά­βο­με τή στα­θε­ρή ἀ­πό­φα­ση νά γί­νο­με μι­μη­τές τῶν ἀ­γω­νι­στῶν τοῦ Ἀρ­κα­δί­ου καί τῆς Κρή­της ὁ­λό­κλη­ρης, ἰ­δι­αί­τε­ρα σέ τού­τους τούς κρί­σι­μους και­ρούς πού δέν δι­α­φέ­ρουν, τη­ρου­μέ­νων τῶν ἀ­να­λο­γι­ῶν, ἀ­πό αὐ­τούς πού ἔ­ζη­σαν ἐ­κεῖ­νοι, γι­ά νά προ­α­σπί­σο­με τήν πνευ­μα­τι­κή μας ἐ­λευ­θε­ρί­α μέ σθέ­νος καί μαρ­τυ­ρι­κό φρό­νη­μα ἀ­πό ὅ­σους καί ὅ­σα τήν ἐ­πι­βου­λεύ­ον­ται.

   Χαι­ρε­τί­ζο­με λοι­πόν, μέ αὐ­τές τίς σκέ­ψεις, μέ ἀ­γά­πη καί ἰ­δι­αί­τε­ρη συγ­κί­νη­ση τήν ἔ­ναρ­ξη τῶν ἐρ­γα­σι­ῶν τοῦ Συ­νε­δρί­ου καί σᾶς ἀ­να­μέ­νο­με ὅ­λους στό Ἀρ­κά­δι μας τόν Νο­έμ­βρι­ο. Σᾶς εὐ­χα­ρι­στοῦ­με ἐκ τῶν προ­τέ­ρων γι­ά τήν προ­σφο­ρά στήν Μο­νή Ἀρ­κα­δί­ου τῶν δι­α­δρα­στι­κῶν συ­στη­μά­των πού ἐ­πι­με­λή­θη­κε τό Ἵ­δρυ­μα Τε­χνο­λο­γί­ας καί Ἔ­ρευ­νας, μέ τά ὁ­ποῖ­α καί θε­λή­σα­με στούς πο­λυ­ά­ριθ­μους ἐ­πι­σκέ­πτες της καί ἰ­δι­αί­τε­ρα στούς νέ­ους καί τά παι­δι­ά μας, μα­θη­τές τῶν σχο­λεί­ων μας πού τήν ἐ­πι­σκέ­πτον­ται κα­θη­με­ρι­νά, νά πα­ρου­σι­ά­ζο­με τήν Ἱ­στο­ρί­α, τή ζω­ή καί τή θυ­σι­α­στι­κή της μαρ­τυ­ρί­α.

   Σᾶς εὐ­χα­ρι­στοῦ­με τέ­λος, γι­ά μί­α ἀ­κό­μη φο­ρά, γι­α­τί ἀ­φουγ­κρα­στή­κα­τε τούς παλ­μούς τῆς καρ­δι­ᾶς μας καί θε­λή­σα­τε νά ἔλ­θε­τε ἀ­ρω­γοί σέ αὐ­τόν τόν με­γά­λο ἑ­ορ­τα­σμό, προσ­λαμ­βά­νον­τας τήν ἀ­παί­τη­ση τῶν και­ρῶν.

   Θά κλεί­σω ἐ­πα­να­λαμ­βά­νον­τάς σας δύ­ο δί­στι­χα πού κα­τα­γρά­φει ὁ μα­κα­ρι­στός λό­γι­ος προ­κά­το­χός μου, ὁ ἀ­πό Ρε­θύ­μνης καί Αὐ­λο­πο­τά­μου Μη­τρο­πο­λί­της Κρή­της Τι­μό­θε­ος Βε­νέ­ρης, τοῦ ὁ­ποί­ου τή μνή­μη μό­λις πρό μι­ᾶς ἑ­βδο­μά­δος ἡ Ἱ­ε­ρά Ἐ­παρ­χι­α­κή Σύ­νο­δός μας τί­μη­σε στή Μο­νή Ἀγ­κα­ρά­θου, ὅ­που ἀ­να­παύ­ε­ται, ἀλ­λά καί μέ ἕ­να ἄλ­λο στι­χούρ­γη­μα.

   Ἔ­γρα­ψε λοι­πόν ἐ­κεῖ­νος καί ἄς τό ἀ­κού­σο­με. Πώς «αὐ­τοί πού θρι­αμ­βεύ­σα­νε κα­τά τῆς τυ­ραν­νί­ας, εἶ­χαν στά βά­θη τῆς καρ­δι­ᾶς τό πνεῦ­μα τῆς θυ­σί­ας, πού τό ἐ­κή­ρυξ᾿ ὁ Χρι­στός ἐ­πά­νω στό Σταυ­ρό Του, γι­ά ν᾿ ἀ­νε­βοῦ­με καί ἐ­μεῖς στό ὕ­ψος τό δι­κό Του».

   Τό δέ στι­χούρ­γη­μα, γραμ­μέ­νο ὡς ρι­ζί­τι­κι­ο, εἰ­δι­κά γι­ά τήν πα­ροῦ­σα σύ­να­ξή μας, κα­τά τήν ἐ­πι­θυ­μί­α μας, ἀ­πό τόν κα­λό συ­νερ­γά­τη μας παι­δα­γω­γό κ. Γε­ώρ­γι­ο Κα­λο­γε­ρά­κη, ὡς ἄλ­λης μορ­φῆς πρό­σκλη­ση στό Ἀρ­κά­δι, σᾶς τό ἀ­φι­ε­ρώ­νο­με μέ ὅ­λη μας τήν ἀ­γά­πη καί μέ κα­λή προ­σμο­νή ὅ­σων ἐ­πω­φε­λῶν γι­ά τόν τό­πο κα­τερ­γά­ζε­σθε.

Ἀπό τήν ἄκρη τῶν ἀκριῶν, τήν τέλειωση τοῦ κόσμου,

ἀπ᾿ ὅπου βγαίνει εὐωδιά βασιλικοῦ καί δυόσμου,

ἐπά μονομεριάσατε, ἀδέρφια ἀγαπημένα,

τά τέκνα Κρήτης τ᾿ ἀκριβά, πουλιά ἀλαργεμένα.

Κι οὗλοι πού μ᾿ ἄδολη καρδιά βαστοῦμε πλῆσα θάρρη

στή Θεία Μεταμόρφωση καί στοῦ Χριστοῦ τή χάρη,

στά μπρόσποδα ἐσμίξαμε τοῦ γερο-Ψηλορείτη,

πού σταυραϊτοί καί πέρδικες ἐδιάλεξαν γιά κοίτη.

Στσῆ Ἱστορίας στάθηκαν ἑνάμιση αἰῶνα

τό διάσελο, ἀψήφισαν τήν κάργα τοῦ χειμῶνα.

Ἀλικοντίσαν τύραννου ἀσκέρι ᾿γριγεμένο,

μές στή φωθιά γενήκασι λιβάνι μυρισμένο.

Ἐπέψαν ξόμπλι τσῆ πρεπιᾶς ἡ γῆς καλά νά γνώσει:

δέ στέργουν Κρητικοί σκλαβιά καί κακοσύνη τόση.

Ἀδέρφια μας, πού στέκεστε στήν ξενιθιά Ἀκρίτες,

τσῆ λεβεντιᾶς τό καύχημα σά μαθημένοι Κρῆτες,

χίλια καλῶς ὁρίσατε στ᾿ Ἀρσάνι καί τ᾿ Ἀρκάδι,

βωμό τσῆ λευτεριᾶς λαμπρό, διχῶς τιμῆς σκονάδι,

μαζί νά ἑορτάσομε!